ODRODZENIE.

Strona główna » Matura cd » Ściągi z polskiego wypracowania z polskiego » Wypracowania z polskiego - spis »

Wypracowanie to zostało zamieszczone automatycznie poprzez przekonwertowanie plików DOC na TXT. Skutkiem czego niektóre wypracowania są zamieszczone w nieestetyczny sposób za co bardzo przepraszamy wiąże się to z brakiem tabel i formatowania tekstu w plikach txt jak to ma miejsce w oryginalnych plikach doc zamieszczonych na płycie. Zamieszczone wypracowanie jest jedynie elementem informacyjnym i potwierdzającym wielkość naszego zbioru.

Poniżej przedstawione jest jedynie początkowa część wypracowania
znajdującego się na matura cd.
Oczywiście nie przedstawiamy całości
w celu zabezpieczenia się przed kopiowaniem.

ODRODZENIE. Wstępna charakterystyka odrodzenia. 1. Odrodzenie -nowy prąd w literaturze i sztuce, a przede wszystkim nowe spojrzenie na człowieka i sprawy jego życia na ziemi. 2. Czas trwania tej epoki -we Włoszech, które były kolebką renesansu -od końca wieku XIV poprzez wiek XV i XVI, w innych krajach europejskich od końca wieku XV do początku wieku XVII. 3. Nazwa „odrodzenie” wprowadzona przez włoskiego malarza i architekta Giorgio Vasari dla odróżnienia tej epoki od średniowiecza niesłusznie kojarzonego z cofnięciem się kulturowym. 4. Inne nazwy stosowane w odniesieniu do tej epoki: a) renesans -z języka francuskiego znaczy odrodzenie; nazwa ta sygnalizowała właśnie odrodzenie się antycznej kultury i literatury greckiej i rzymskiej traktowanej w tej epoce jako wzór do naśladowania, b) humanizm -nazywany również humanizmem renesansowym (od łac. słów homo -człowiek, humanus -ludzki, humus -ziemia) z uwagi na to, że stawiano wówczas w centrum zainteresowania człowieka i sprawy jego życia na ziemi zgodnie z naczelnym hasłem epoki „człowiekiem jestem i uważam, że nic co ludzkie nie powinno mi być obce” (słowa te pochodzą z komedii pt.: „Samo dręczyciel” autorstwa rzymskiego poety Terencjusza). 5. Przyczyny rozwoju haseł odrodzenia Europie: a) upadek Cesarstwa Wschodnio-rzymskiego i będące konsekwencja tego faktu wędrowanie wielu uczonych i artystów po krajach zachodnio europejskich; największa ich grupa nalazła się we Florencji, gdzie pod patronatem patrycjuszowskiej rodziny Medyceuszów rozwinęła ożywioną działalność kulturalną (utworzono tam nawet Akademie Platońską na wzór takiej samej istniejącej w starożytnych Atenach), b) odkrycia geograficzne, które przysporzyły Europie źródeł surowca i rynków zbytu; wzbogaceni na handlu mieszczanie stawali się mecenasami literatów i artystów, zamawiali u nich dzieła mające być formom upamiętnienia znamion wyglądu zewnętrznego lub też cech charakteru, c) wyprawy krzyżowe, które nie odegrały żadnej roli politycznej ale pozwoliły rycerstwu zachodnio-europejskiemu na poznanie bogatej kultury wschodu będącej bezpośrednio spadkobierczynią antycznej kultury greckiej i rzymskiej (po zetknięciu się z jej osiągnięciami rycerzom owym przestały już wystarczać ideały i hasła średniowiecza). 6. Najważniejsze założenia ideologii renesansu: a) postawienie w centrum zainteresowania człowieka i spraw jego życia zgodnie z dominującą w epoce teorią antropocentryzmu (gr. antropos- człowiek, łac. centrum -środek), b) głoszenie radości życia, nawoływanie do umiejętnego korzystania z każdej chwili sprzyjającej radości zgodnie z hasłem „carpe diem” antycznego poety rzymskiego Horacego, c) nawoływanie do głębszego poznania antycznej filozofii i literatury -studia o takim charakterze uznawano „prawdziwie ludzkimi” (z jęz. łac. „studia humaniora”), d) kult człowieka o wszechstronnych uzdolnieniach i zainteresowaniach (łac. homo uniwersalis), e) podkreślenie uczuć patriotycznych traktowanych nawet jako miara wartości człowieka; propagowano z tym twórczość w językach narodowych, a prekursorem w tym względzie byli dwaj włoscy poeci Dante i Petrarka (prekursor jest to człowiek wyprzedzający epokę, wprowadzający jakąś nowość w określonej dziedzinie -łac. pracursor -wyprzedzający). Geneza „Makbeta” W. Szekspira. 1. W. Szekspir najwybitniejszy przedstawiciel angielskiego odrodzenia, dramatopisarz o światowej sławie; urodził się w miasteczku Stratford w roku 1564 i tam też zmarł w roku 1616. Przez wiele lat swego życia związany był z Londyńskim teatrem „Pod Kulą Ziemską5. „Makbet” jako jeden z najkrótszych dramatów Szekspira reprezentujących drugi okres jego twórczości. 6. Zaczerpnięcie pomysłu tematycznego utworu ze średniowiecznej kroniki Rafała Holinscheda. 7. Odmienny od owej kroniki sposób przedstawienia niektórych postaci; Holinsched przedstawił Makbeta jako ambitnego szkockiego szlachcica dochodzącego swoich słusznych praw do tronu, Szekspir natomiast ukazał go jako człowieka opanowanego żądzą władzy, Banko natomiast, który w kronice występuje jako postać negatywna w dramacie Szekspira jest uosobieniem szlachetności. 8. Czas trwania akcji „Makbeta” -okres panowania królowej Elżbiety w Anglii i Marii Stuart w Szkocji. 9. Treść utworu- historia dojścia do władzy i krótkotrwałego panowania szkockiego szlachcica Makbeta, który opanowany żądzą władzy, pobudzony przepowiednią czarownic, zamordował prawowitego króla Dunkana, gdy ten był gościem w jego zamku, a następnie objął tron i rządził jak tyran pozbawiając życia wielu swoich podwładnych, a nawet przyjaciela Banka, ostatecznie zgodnie z przepowiednią poniósł śmierć w sytuacji, gdy Las Birnamski zbliżył się do murów jego zamku i zginął z ręki człowieka nie narodzonego przez kobietę. Makbet jako typowy bohater Szekspirowski. Tytułowy bohater „Makbeta” jako przykład postaci dynamicznej -takiej, której osobowość ulega w toku akcji radykalnemu, nie pozytywnemu przeobrażeniu(przyczyną tego była przepowiednia czarownic, która obudziła w nim rządzę władzy).2 Dowody na to, że przed otrzymaniem przepowiedni Makbet był postacią pozytywną: a) sam twierdził z głębokim przekonaniem, że służbę ojczyźnie i królowi należy traktować jako zaszczytny obowiązek, b) ofiarnie walczył z Norwegami, którzy zagrozili jego kraju, c) jego szczególne zasługi w tym względzie dostrzegł i docenił zarówno król Dunkan (nadał mu tytuł tana Glamisu i Kawdoru, zapowiedział wizytę w jego zamku co było także formą wyróżnienia) jak i prości żołnierze, jeden z nich nazwał Makbeta „dzielnym”, c) łączyły go więzy głębokiej przyjaźni z wartościowym człowiekiem jakim był Banko (źli ludzie nie mają prawdziwych i wartościowych przyjaciół), d) jego szlachetność i łagodność usposobienia podkreślała nawet żona. 3. Przepowiednia czarownic (oznajmiły bohaterowi, że będzie królem) jako moment zwrotny w losach i postawie życiowej Makbeta: a) powodowany rządzą władzy i chęcią przyśpieszenia momentu realizacji owej przepowiedni zabił podstępnie króla Dunkana, gdy ten gościł w jego zamku (sprzeniewierzył się w ten sposób nie tylko podstawowym normom etycznym, ale także zasadzie gościnności), b) uknuł także plan obarczenia za królobójstwo pokojowców Dunkana, których także zamordował w udanym gniewie, c) bojąc się spełnienia przepowiedni dotyczącej Banka (miał on zostać ojcem królów) wydał najemnym zabójcą rozkaz zamordowania go , a także jego syna, d) rządził jak typowy tyran i despota, wszędzie wietrzył chęć podstępu i działania na jego niekorzyść dlatego wydał rozkaz zamordowania rodziny zbiegłego do Anglii Makdufa, e) w poczuciu niepewności dotyczącej swoich przyszłych losów powtórnie odwiedził czarownice by się upewnić, że nie zagraża jego panowaniu (nie uwierzył w to by las mógł zbliżyć się do jego zamku jak też w istnienie człowieka nienarodzonego przez kobietę), f) uświadomił sobie nieuchronność swojej klęski, gdy zobaczył wojska Malkolma niosące przed sobą gałęzie wycięte w lesie, zbliżające się do jego zamku i gdy Makduf oświadczył mu, że został przedwcześnie wyjęty z łona matki. 4. Śmierć Makbeta w tych warunkach (zginął z ręki Makdufa) jako rodzaj kary za zbrodnie, których się dopuścił. 5. Typowość „Makbeta” jako bohatera Szekspirowskiego kierującego się w swoim postępowaniu wielką namiętnością tj. rządzą władzy, która doprowadziła do jego życiowej klęski (w przypadku Hamleta była to chęć zemsty, Otella- zazdrość, Romea i Julii -miłość). Renesansowa ideologia „Makbeta”. 1. Ścisły związek sposobu prezentacji postaci drugoplanowych „Makbeta” z ideologią renesansu: a) Lady Makbet -żona tytułowego bohatera, która wprawdzie sama nie dopuściła się żadnego przestępstwa ale była inspiratorką zbrodni popełnionych przez męża i utwierdziła go w przekonaniu słuszności a nawet konieczności takiego właśnie działania; ona podsunęła mu pomysł zamordowania króla goszczącego w jego zamku, pomazała krwią zamordowanego ręce jego pokojowców pomagając w ten sposób ślady prowadzące do prawdziwego sprawcy zbrodni. Sprytnie wytłumaczyła panom szkockim niezwykłe zachowanie się Makbeta w czasie uczty, wykazywała się niezwykłą odpornością psychiczną; jednakże i ona załamała się ostatecznie, dostała pomieszania zmysłów najprawdopodobniej pod wpływem wyrzutów sumienia i w obłąkaniu popełniła samobójstwo, b) Malkolm - jeden z synów zamordowanego króla Dunkana, który uciekła z kraju natychmiast po śmierci ojca słusznie przypuszczając, że i jemu grozi podobne niebezpieczeństwo, wykazał się nie tylko rozsądnej oceny sytuacji ale także zdolnościami organizacyjnymi (szybko przygotował armię do wymarszu) i strategicznymi (jego pomysłem było nacięcie przez żołnierzy gałęzi, które miały maskować ruchy wojsk), cechował się również ostrożnością w kontaktach z obcymi, jak też współczuciem dla narodu szkockiego gnębionego przez Makbeta, który chciał jak najprędzej uwolnić z pod panowania despoty. 2. Wyeksponowane w „Mak-becie” poglądy określające renesansową ideologię tego utworu: a) uwypuklenie dążeń człowieka do osiągnięcia szczęścia na ziemi -Makbet i jego żona utożsamiali owo szczęście z panowaniem, dlatego dążyli do zdobycia i utrzymania tronu nawet przy pomocy zbrodni postępując w myśl zasady ujętej w słowa: „cel uświęca środki”, b) zdecydowane potępienie tyrani i despotyzmu w podkreśleniu kary jaka spotkała Makbeta i jego żonę, c) prezentacja w osobie Malkolma ideału władcy odpowiadającego marzeniom humanistów włoskiego odrodzenia. „Makbet” jako typowy dramat szekspirowski. 1. Zespolenie w „Makbecie” niemal wszystkich cech znamiennych dla dramatycznej twórczości W. Szekspira (występujących również w innych jego utworach): a)temat zaczerpnięty z historii, bohater kierujący się wielką namiętnością prowadzącą do jego życiowej klęski, b) tytuł utworu będący jednocześnie imieniem bohatera, powtarzający się motyw walki dobra ze złem, c) bohater wywodzący się z warstw uprzywilejowanych, przedstawienie walk toczonych przez bohatera na dwóch płaszczyznach: z wrogiem zewnętrznym i z własnym sumieniem, d) zerwanie z zasadą trzech jedności, wprowadzenie: postaci ze świata ponadzmysłowego (duchy), scen zbiorowych i krwawych (uczty i bitwy), e)pomieszanie tragizmu z komizmem. Wartości artystyczne „Makbeta”. 1. Dynamiczna akcja (niemal każda scena wnosi coś nowego do jej rozwoju). 2. Dostosowanie tła do rozgrywających się wydarzeń (burzliwa noc w czasie, której został zamordowany król Dunkana, wrzosowiska i przebywające na nich czarownice). 3. Prezentacja stanów wewnętrznych postaci zgodnie z zasadami realizmu psychologicznego (wyrzuty sumienia Makbeta zasygnalizowane w obrazie ducha Banka, którego on widział w czasie uczty). 4. Napisanie utworu wierszem białym (bezrymowym) i prozą będące wyrazem dążeń humanistów odrodzenia do swobody w zakresie form wypowiedzi. 5. Wprowadzenie elementów humoru dla odprężenia i rozbawienia widzów z galerii (rozmowa Odźwiernego z panami szkockimi). Podłoże rozwoju odrodzenia w Polsce. 1. Czas trwania odrodzenia w Polsce - od końca wieku piętnastego poprzez cały szesnasty aż do początków siedemnastego ; jego rozkwit przypada na okres od roku 1543 (wydania „krótkiej rozprawy” M. Reja) do 1584 (śmierci J. Kochanowskiego).2. Przyczyny rozwoju haseł odrodzenia w Polsce - podłoże dyplomatyczne ,- działalność humanistów zarówno rodzimych w rodzaju Zbigniewa Oleśnickiego (doskonale opanował klasyczną łacinę) jak i obcych: Włocha Filipa Buonacorsiego zwanego Kalimachem, oraz Niemca Konrada Caltisa - kulturotwórcze oddziaływanie królewskiego dworu Zygmunta Starego ożenionego z włoską księżniczką Boną Sforza - ruchy reformacyjne. 3. Reformacja - ruch skierowany przeciwko Kościołowi i stosunkom feudalnym. 4. Najwybitniejsi przedstawiciele reformacji w krajach europejskich. - w Czechach - Jan Hus profesor uniwersytetu w Pradze - w Niemczech Marcin Luter (wystąpił ze swoimi tezami w roku 1517) - we Francji - Jan Kalwin (z pochodzenia Szwajcar) - w Polsce - Jan Łaski. 5. Główne odłamy reformacji w Polsce - luteranizm przyjmowany głównie przez mieszczaństwo niemieckiego pochodzenia - kalwinizm popularny wśród szlachty - arianizm - typowo polski odłam reformacji (arian nazywano również „braćmi polskimi” lub też antytrynitarzami z uwagi na ich niewiarę w istnienie Trójcy Świętej). 6. Wyodrębnienie się radykalnego odłamu polskich arian pod przywództwem Marcina Czechowica (protestowali oni przeciwko wojną oraz niesprawiedliwości społecznej będącej konsekwencją stosunków feudalnych. 7. Zasługi polskich arian. - podniesienie poziomu szkolnictwa zarówno na szczeblu podstawowym (oni właśnie byli pierwszymi, którzy wprowadzili podział na klasy ) jak i wyższym (w Rakowie koło Kielc założyli akademię, która w czasie swojego rozkwitu kształciła do tysiąca studentów - opracowanie reguł polskiej gramatyki i ortografii przez Piotra Stratoriusza Początki rozwoju drukarstwa w Polsce. 1. Zapoczątkowanie rozwoju drukarstwa dzięki wynalezieniu czcionki drukarskiej przez J. Gutenberga z Moguncji w roku 1450. 2. „Biblia” jako pierwsza wydrukowana książka (wydrukowano ją w roku 1453, jeden z jej 45 zachowanych egzemplarzy znajduje się w bibliotece seminarium duchownego w Pelplinie na Pomorzu). 3. Drukowanie książek na pergaminie, a później na papierze o doskonałej jakości. 4. Inkunabuły (łac. incunabula -kołyska)- starodruki wydane przed rokiem 1500; w Polsce za takie starodruki uważa się teksty wydane do roku 1801. 5. Pojawienie się w Polsce najpierw wędrownych drukarni (w Krakowie i we Wrocławiu około roku 1470). 6. Pierwsza stała drukarnia założona w Krakowie w roku 1503 przez przybyłego z Moguncji Kacpra Hochfedera (jej właścicielem był krakowski mieszczanin Jan Haller). 7. Najstarsze teksty wydrukowane w języku polskim : a) „Kalendarz astronomiczny na rok 1474”, b) teksty modlitw : „Ojcze nasz…”, „Zdrowaś…”, „Wierzę…” wydrukowane w „Statutach synodalnych” biskupów Wrocławskich w roku 1475, c) „Bogurodzica” wydrukowana na pierwszej stronie „Statutu Łaskiego” w roku 1506, d) „Historia umęczenia Pana naszego Jezusa Chrystusa”-pierwsza książka wydrukowana w języku polskim, która jednak zaginęła i dlatego przez wiele lat za taką książkę uważano „Raj duszy” -modlitewnik opracowany przez Biernata z Lublina, wydany w roku 1513. 8. Najbardziej zasłużone polskie oficyny drukarskie (tłocznie-drukarnie): a) drukarnia Łazarzowa założona w Krakowie przez Hieronima Wietora, prowadzona przez Łazarza Andrysowicza (stąd jej nazwa), a później jego syna Jana Januszewskiego (takie nazwisko otrzymał przy nobilitacji), w drukarni tej wydawane były utwory J. Kochanowskiego, b) kalwińska drukarnia Macieja Wierzbięty (wydawano w niej utwory M. Reja). A. Frycz Modrzewski -„ojciec demokracji polskiej”. 1. Bujny rozwój publicystyki w okresie odrodzenia w Polsce uwarunkowany dążeniami jej światłych twórców do poprawy sytuacji panującej w ojczyźnie oraz chęcią skłonienia współrodaków aby kierowali się w swoim postępowaniu nakazami zawartymi w starorzymskim haśle „dobro Rzeczypospolitej najwyższym prawem”. 2. Publicystyka -dział piśmiennictwa prezentujący aktualne problemy z życia politycznego, społecznego i kulturalnego mający na celu kształtowanie opinii publicznej. 3. Najwybitniejsi przedstawiciele publicystyki polskiego odrodzenia: A. Frycz Modrzewski, Piotr Skarga; autor „Kazań sejmowych”; Jan Ostroróg -twórca dzieła pod tytułem „Memoriał w sprawie uporządkowania Rzeczypospolitej”. 4. „O poprawie Rzeczypospolitej” jako najwybitniejsze dzieł A. Frycza Modrzewskiego składające się z pięciu ksiąg: „O obyczajach”, „O prawach”, „O wojnie”, „O kościele”, „O szkole”. 5. Ukazanie się pierwszego niepełnego wydania tego dzieła w roku 1551 (bez księgi „O kościele” i „O szkole”), a drugiego już pełnego w Bazylei w roku 1554. 6. Zaprezentowanie w tym dziele całego szeregu postulatów dotyczących poprawy sytuacji istniejącej w ojczyźnie wyrażających jednocześnie postępowe poglądy A. Frycza Modrzewskiego na temat polskiego prawodawstwa i układu stosunków społecznych jako przyczyna nazwania go „ojcem demokracji polskiej”. 7. Księga I „O obyczajach”: a) uwypuklenie ważnej roli uczciwości jako tego czynnika, który ułatwia odróżnianie dobra od zła (jej nakazami zdaniem publicysty winni się kierować przede wszystkim senatorowie podejmujący ważne decyzje ustawodawcze, b) rozważania na temat rozpatrywanych w senacie możliwości dwóch kar za mężobójstwo: kary śmierci lub też grzywny pieniężnej (tę pierwszą stosowano zgodnie z polskim prawem i obyczajem w odniesieniu do plebejuszów, tę drugą natomiast w odniesieniu do szlachty zgodnie z przysługującym jej przywilejem). 8. Księga II „O prawach”: opis sytuacji jaka zaistniała w pewnym mieście, w którym szlachcic i plebejusz tak dotkliwie pobili innego szlachcica, że ten umarł po upływie miesiąca czy dwóch; zgodnie z polskim prawem wykluczającym możliwość karania dwóch ludzi za jedno mężobójstwo przed sąd pozwano plebejusza i skazano go na śmierć, zaś szlachcic nie poniósł żadnych konsekwencji co wywołało oburzenie opinii publicznej, b) wskazujący na demokratyczne i postępowe przekonania publicysty komentarz eksponujący jego oburzenie niesprawiedliwością polskiego prawa, które przewidywało krańcowo różne kary za ten sam czyn dla ludzi żyjących w tej samej Rzeczypospolitej zupełnie tak jak gdyby żyli w dwóch obcych, odległych od siebie krainach (w myśl tego prawa plebejusz za zabicie szlachcica karany był śmiercią, zaś szlachcic za zabicie plebejusza płacił tylko dziesięć grzywien), c) pełne goryczy stwierdzenie A. F. Modrzewskiego, że Rzeczypospolita, w której panuje taka niesprawiedliwość prawa nie ma szans na zapewnienie swoim obywatelom spokoju i szczęścia. 9. Księga III „O wojnie”: a) wynikające ze zdecydowanie negatywnego stosunku autora do wojen uwypuklenie ogromu zła, które jest ich następstwem, b) stwierdzenie, że przykre konsekwencje owych wojen ponoszą nie ci, którzy je wywołują, a więc królowie i książęta, lecz prości ludzie (przeświadczenie to podkreśla jeszcze autor powołując się na słowa z listu Horacego: „szaleją królowie, trzeszczy skóra Greków”), c) wymienienie całego szeregu przykładów zła będącego konsekwencją wojen (śmierci z głodu czy od miecza, utrata mienia na skutek rabunków, pożarów i spustoszeń), d) stwierdzenie, że żadne korzyści wynikające z wojen nie zrekompensują strat będących ich następstwem. 10. Księga V „O szkole”: a) krytyczna ocena wydawania pieniędzy na przedmioty zbytku, „niekonieczne rzeczy” w sytuacji, gdy brak funduszów na odnowienie i utrzymanie szkół, b) wyeksponowanie szczególnych korzyści jakie czerpie z tych szkół religia i państwo, c) wskazanie na konieczność otaczania troską szkół i nauczycieli jako szczególnie zasłużonych dla Rzeczypospolitej. Patriotyczny charakter „Kazań sejmowych” P. Skargi. 1. Piotr Skarga (1536-1612) prawdziwe nazwisko Powęski jeden z najwybitniejszych publicystów okresu odrodzenia w Polsce (był członkiem zakonu Jezuitów, silnie związany z królem Zygmuntem III Wazą). 2. Twórczość P. Skargi: „Kazania sejmowe”- zbiór ośmiu kazań wydrukowany w roku 1597, „Żywoty świętych”. 3. Przejawy patriotyzmu w „Kazaniu wtórym. O miłości ku ojczyźnie”: a) ubolewanie nad osłabieniem politycznym Polski, wynikającym z jej wewnętrznego rozprężenia, b) wyliczenie sześciu najważniejszych „chorób” Rzeczypospolitej, a wśród nich takich jak osłabienie władzy królewskiej, niesprawiedliwość prawa i obojętność na losy rzeczpospolitej, c) porównanie ojczyzny do matki, nazwanie jej „gniazdem matek wszystkich” d) wyliczenie całego szeregu dóbr, szlachta posiada dzięki ojczyźnie: możliwość życia w wolnym kraju, dostatek dóbr materialnych (żywności, pieniędzy, kosztownych szat i służby), e) ubolewanie nad tym, że szlachta źle używa owych dóbr nie bacząc ani na konieczność służenia dzięki nim dobru, a nie złu też nie licząc się z niebezpieczeństwami (np. ewentualnych wojen), które mogą jej zagrozić, f) jednoznacznie krytyczna ocena takiej koncentracji uwagi li tylko na własnych potyczkach przy całkowitej obojętności na sprawy ogółu i ojczyzny, g) porównanie ojczyzny do statku, któremu grozi utonięcie: sugestia, że w takiej sytuacji wszyscy tym okrętem płynący powinni zapobiegać katastrofie, a nie troszczyć się o jednostkowe korzyści, gdyż taka postawa jest przejawem braku rozsądku. 4. „Kazania sejmowe” P. Skargi jako przykład doskonałego opanowania przez tego publicystę sztuki oratorskiej (pięknego wysławiania się). Geneza „Krótkiej rozprawy” M. Reja. 1. Najwybitniejsi przedstawiciele literatury pięknej polskiego odrodzenia: Jan Kochanowski, Mikołaj Rej, Szymon Szymonowic, Biernat z Lublina, Klemens Janicki autor elegii „O sobie samym do potomności” 2. Twórczość M. Reja (żył w latach 1505-1569, został nazwany „ojcem literatury polskiej” z uwagi na to, że był pierwszym, który pisał swoje utwory wyłącznie w języku polskim a) utwory o charakterze parenetycznym- „Zwierciadło”, którego obszernym fragmentem jest „Żywot człowiek poczciwego” b) drobne utwory o charakterze żartobliwym- „Zwierzyniec”, „Figliki” c) Zbiór kazań przeznaczony na użytek domowy pt. „Postylla” d) poemat o poszukiwaniu właściwej drogi życia: „Wizerunek własny żywota człowieka poczciwego”. 3. „Krótka rozprawa” jako utwór reprezentujący wierszowane dialogi wydany po raz pierwszy w roku 1543 (pełny tytuł tego utworu: „Krótka rozprawa między trzema osobami, Panem, Wójtem i Plebanem”). 4. Wydanie tego utworu nie pod własnym nazwiskiem autora lecz pod pseudonimem Ambrożego Korczboka Rożka sygnalizującym beznadziejność przedstawionej w nim sprawy (w czasach Reja powiedzenie „nasza rzecz jako Rożkowa” oznaczało sprawę przegraną, beznadziejną). 5. Przedstawione w „Krótkiej rozprawie” dialogi między reprezentantami stanów istniejących w XVI-wiecznej Polsce: Panem, który jest przedstawicielem szlachty, Plebanem wypowiadającym się w imieniu duchowieństwa i Wójtem, który reprezentuje chłopów. 6. Wady szlachty uwypuklone w dialogu plebana i wójta: a) całkowita obojętność wobec istotnych problemów życia ojczyzny napiętnowania w sposobie prezentacji posłów sejmowych, z których każdy dbał przede wszystkim o własne sprawy („Na swe skrzydło gonił” natomiast „Pospolitej Rzeczy żadnych nie ma na pieczy”), b) przecenianie korzyści materialnych widoczne w sposobie zdobywaniu i sprawowaniu urzędów, c) życie ponad stan prowadzące z reguły do ruiny majątkowej, d) bezwzględny wyzysk stosowany wobec chłopów. 7. Nieprawidłowości w życiu duchowieństwa w rozmowie Pana i Wójta a) lekceważący stosunek do obowiązków duszpasterskich (zaniedbywanie nieszporów, rezygnacja z odprawiania porannej mszy zwanej jutrznią w sytuacji, gdy księdzu „ciążyła głowa” po pijaństwie poprzedniego dnia), b) wykorzystywanie uczuć religijnych chłopów w celu pomnażania swoich zasobów materialnych („iż gdy wydam dziesięcinę, bych był na gorszy nie zginę, a dam li dobrą kolędę, że a nogami w niebie będę”), c) dopuszczanie do profanacji czyli znieważaniu miejsc kultu religijnego, szczególnie w czasie odpustu przekształcających się w jarmarki, kiedy to „kury wrzeszczą, świnie kwiczą, na ołtarzu jajca liczą”. 8. Przedstawienie w tym utworze chłopów, jako warstwy społecznej wyzyskiwanej zarówno przez szlachtę jak i duchowieństwo co w szczególny sposób podkreśla wypowiedź Wójta: „ksiądz pana wini, pan księdza, a nam pustym zewsząd nędza”. 9. „Krótka rozprawa” wyrazem zarówno patriotyzmu jak i postępowości poglądów społecznych M. Reja, który chociaż sam był szlachcicem potrafił dostrzec i napiętnować krzywdzący stosunek owej szlachty do chłopstwa. 10. Nadanie temu utworowi bardzo popularnej w dobie renesansu formy dialogu stosowanej już w starożytności (dialogi i proza Platona) jak i w średniowieczu. Wzór szlachcica- ziemianina w „Żywocie człowieka poczciwego” M. Reja. 1. Szczególna popularność w literaturze polskiego renesansu, dzieł o charakterze parenetycznym przedstawiających wzorcowe portrety reprezentantów różnych stanów i profesji np. ziemianina, wiernego, poddanego czy dworzanina. 2. Najbardziej znane utwory o takim właściwie charakterze: „Książe” Machiavellego, „Dworzanin polski” Ł. Górnickiego, utwory M. Reja: „Żywot człowieka poczciwego” będący obszernym fragmentem „Zwierciadła”, a w pewnym sensie również „Wizerunek własny żywota człowieka poczciwego”. 3. Refleksje na temat stanu szlacheckiego zawarte w poszczególnych fragmentach „Żywota człowieka poczciwego” „Prawe ślachectwo jakie być ma” a) wyrażenie przeświadczenia, że o prawdziwej przynależności do szlacheckiego stanu decyduje nie herb i możliwości powoływania się na przodków szlachciców ale posiadanie takich zalet nierozerwalnie z owym stanem związane jak: szlachetność, dbałość o dobrą sławę, powagę, b) jednoznaczna sugestia autora, że jeśli któryś ze szlachciców takich zalet nie posiada, a manifestuje tylko zewnętrznie przynależność do tego stanu przy pomocy herbów, podobny jest do ptaka co swoje gniazdo kula, „Szara pycha jako szkodliwa” a) przestroga pod adresem szlachciców aby nie ulegali bezzasadnej pysze wynikającej z samej świadomości, iż należą do tego uprzywilejowanego stanu, b) nakreślenie odstręczającego obrazu takiego właśnie pyszałkowatego, a przy tym ubogiego szlachcica, którzy narażają się na śmieszność formowania swojego zachowania mającymi zaakceptować jego pewność siebie, a nade wszystko poczucie wyższości (wykpienie jego sposobu ubierania się, chodzenia, mówienia, a także demonstrowania sygnetu ze szlacheckim herbem ) „Rok na cztery części rozdzielon” a) uwypuklenie całego szeregu możliwości jakie daje szlachcicowi podział na cztery pory roku b) zachwyt nad wiosną jako tę porę roku, która daje szlachcicowi cały szereg przyjemności wynikających ze szczepienia i sadzenia drzew owocowych, krzewów róż, siania warzyw, które to prace dodają później określone, pożyteczne efekty. „Lato gdy przydzie co i nim czynić” a) podkreślenie zalet, wiejskiego, szlacheckiego życia w okresie lata gdy właściciel ziemski może się cieszyć różnorodnymi przejawami swojego dostatku materialnego (widokiem dojrzałych owoców i warzyw, odgłosami wydawanymi przez zwierzęta domowe), b) uwypuklenie owej radości wynikającej z posiadanego bogactwa w zwrocie „używaj miła duszo, masz wszystkiego dobrego dosyć” .4. Prezentacja w omawianym utworze M. Reja ideału życia człowieka dostosowanego do mentalności i sposobu pojmowania świata przeciętnego polskiego szlachcica. 5. Literackie walory „Żywota człowieka poczciwego” a) typowe dla twórczości M. Reja częste stosowanie zdrobnień, jak np. szałwijka, majeranik, kurki, gąski, rybki, b) posłużenie się stylem gawędziarskim ,-długie rozbudowane, często nawet rozwlekłe zdania. Życie i twórczość Jana Kochanowskiego. 1. Jan Kochanowski urodzony w roku 1530 w Sycynie koło Zwolenia, a zmarły w 1584 w Lublinie jako najwybitniejszy poeta Polski i Słowiańszczyzny do czasów Mickiewicza i Słowackiego (przez bezimiennego rymopisa został nazwany „kochankiem wieku”). 2. Najważniejsze fakty z życia późniejszego poety wywodzącego się ze średniowiecznej szlachty: a) dzieciństwo spędzone w humanistycznej atmosferze rodzinnego domu (jego matka Anna z Białaczowskich słynęła z inteligencji i dowcipu, wspominał o niej Ł. Górnicki w swoim „Dworzaninie polskim”), b) krótkotrwały okres studiów w Królewcu i Krakowie, c) dogłębne studia humanistyczne w Padwie (doskonałe poznanie klasycznej łaciny oraz antycznej literatury greckiej i rzymskiej), d) podróż po krajach zachodnioeuropejskich, pobyt w Paryżu, nawiązanie kontaktu z grupą poetycką „Plejada” propagującą twórczość w języku narodowym, e) powrót na stałe do kraju w roku 1559, f) dziesięcioletni okres pobytu na dworach możnych panów i biskupów (Piotra Myszkowskiego, Filipa Podniewskiego, Jana Firleja), g) przeniesienie się na stałe do Czarnolasu w roku 1569, ożenek z Dorotą Podlodowską, prowadzenie życia typowego dla szlachcica, ziemianina (z koncentracją uwagi na twórczość literacką), h) otrzymanie od króla Stefana Batorego tytułu Wojskiego sandomierskiego, i) nagła śmierć w Lublinie. 3. Złożenie zwłok poety w kościele parafialnym w Zwoleniu (znajduje się tam w kaplicy Kochanowskich tablica z łac. inskrypcją przekazującą potomnym pamięć o tym wielkim Polaku). 4. Trzy okresy w twórczości J. Kochanowskiego: a) zagraniczny reprezentowany przez elegie Łacińskie, napisany po polsku wiersz „O śmierci Jana Tarnowskiego”, utwór pt. „Do króla Zygmunta Augusta”, b) dworski -powstała w nim największa ilość pieśni i fraszek, poemat humanistyczny pt. „Zuzanna”, „Zgoda”, „Satyr albo dziki mąż”, c) czarnoleski -treny, „Odprawa posłów greckich”, „Pieśń świętojańska o Sobótce”, tłumaczenie „Psałterza dawidowego”, fraszki i pieśni o charakterze refleksyjnym. Geneza fraszek J. Kochanowskiego. 1. Fraszka- krótki utwór wierszowany o różnorodnej treści i tematyce i charakterze (filozoficzne, żartobliwe, refleksyjne); nazywany też dworzanką, facecją lub figlikiem. 2. Napisanie przez Kochanowskiego około trzystu fraszek ściśle związane z jego aktywnym uczestnictwem w życiu dworskim obfitują...

>>>Kup "matura cd" !!!<<<